كوبه، آيفون امروزي
امیرترقی نژاد
وقتي سري به بافت تاريخي يزد و كوچه پس‌كوچه‌هاي آن مي‌زنيد، اولين چيزي كه نگاهتان را به سوي خود مي‌كشاند و فكر و ذهنتان را در آسمان گذشته‌هاي نه چندان دور به پرواز در مي‌آورد، «در»هايي است كه در ورودي خانه‌هاي قديمي، نمادي از فرهنگ، معماري و زيبايي را يكجا و فشرده در خود گردآورده است. ورودي خانه‌هاي قديمي به همان اندازه ارج و ارزش و قدمت داشت كه اندروني خانه‌ها و بدين‌سان اين ورودي‌ها يا همان «در»، فتح بابي بود براي برقراري ارتباطات ميان فردي بين اهالي و ساكنان يك محله، قصبه، شهر يا روستا تزئينات و جنس در هم، همخواني زيادي با بافت محيط اطراف، ديوارها و باروهاي پيرامون داشت كه خود حكايت شيريني از ارتباط گرم و دوستانه بين مردم بود.
آنچه در نگاه نخست به اين درها، ذهن را به خود مشغول مي‌سازد جنس چوب به كار رفته در ساخت آنهاست. معمولا از چوب گردو، بلوط و برخي درختان جنگلي در اين ارتباط استفاده مي‌شد؛ چرا كه هم سخت و محكم بوده و هم اين‌كه به رغم گذشت زمان و در برابر عوامل فرسايشي و مخرب بسيار مقاوم هستند. آنچه روي اين درها قرار داشت و وسيله‌اي براي اطلاعرساني يا به اصطلاح امروزي ما زنگ محسوب مي‌شد كوبه بود.
در گذشته كوبه‌هايي فلزي را روي درها نصب مي‌كردند كه در ساده‌ترين شكل، كاركرد آنها اطلاعرساني بود. كوبه وسيله‌اي آهني است كه چكش‌وار به صفحه آهني زيرينش كوبيده مي‌شود تا صاحبخانه از آمدن شخص باخبر شود. حلقه نيز كه به ظاهر با كوبه متفاوت بوده و همان‌طور كه از اسمش پيداست، حلقه‌اي‌شكل بوده است در عمل همان كار كوبه را مي‌كند.
كوبه بزرگ‌تر، سنگين‌تر و طولي شكل بود و به تبع آن، صدايي كلفت‌تر و بم تر داشت و مخصوص آقايان بود و صاحبخانه يا اندروني با درآمدن صداي در مي‌فهميد كسي كه پشت در است مرد و مذكر است و بايد پوشش اسلامي خويش را حفظ كرده يا اين‌كه مرد خانه براي بازكردن در اقدام كند. اما حلقه صدايي نسبتا ذيل‌تر از كوبه مردان داشت و در نتيجه براي اندروني خانه روشن مي‌شد كه مهمان و كوبنده در، يك زن است.
در برخي از دوره‌ها و نيز در برخي از شهرها چكش را روي لنگه راست و حلقه را روي لنگه چپ در ورودي نصب مي‌كردند. اين كوبه‌ها با توجه به نوع كاربردشان به نوعي كارايي آيفون‌هاي تصويري امروزي را ايفا مي‌كردند و قوانين نانوشته در اين ارتباط آنچنان در بين مردم رواج داشت كه تقريبا همه مردم آن را رعايت مي‌كردند.
كوبه را در ورودي بعضي از بناهاي بزرگ و مهم از جمله خانه‌هاي بزرگ و اعيان‌نشين با طرح‌هاي بسيار زيبا و متنوع و پركار چنان مي‌آراستند كه بعضي از آنها را مي‌توان از آثار هنري ارزشمند اين مرز و بوم به شمار آورد
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
دوشنبه 30,سپتامبر,2024